Een brug gemaakt van schepen

Ruim 200 jaar geleden, tijdens de Franse overheersing, heeft het Russische Basjkieren regiment bij Wijhe een schipbrug over de IJssel gebouwd, om Holland te bevrijden van de heerschappij van Napoleon.

Na de mislukte veldtocht door Rusland en de grote brand van Moskou in 1812 liet Napoleon zijn Grande Armée rechtsomkeert maken. Het sterk gedecimeerde en uitgeputte Franse leger werd tijdens haar vlucht uit Rusland voortdurend op de hielen gezeten door Russische en geallieerde troepen.

Bij de slag bij Leipzig van 1813 werd het leger van Napoleon door een gezamenlijke macht van Pruisen, Zweden, Oostenrijkers, Engelsen en Russen naar het westen gedreven.

Een Basjkier
Een Basjkier
Amsterdam, Muiderpoort
Amsterdam, Muiderpoort
Den Haag, Lange Voorhout
Den Haag, Lange Voorhout

Na de slag bij Leipzig trokken Russische troepen, waaronder veel kozakken, via Duitsland en Holland naar Frankrijk om de Franse overheerser te verslaan. De Russen waren vastbesloten om Napoleon en zijn leger tot in Parijs te achtervolgen.

Bij de opmars van de kozakken vormde de IJssel een natuurlijke barrière. De legeraanvoerder van de kozakken/Basjkieren, de Duits-Russische generaal Alexander von Benckendorff, gaf opdracht een schipbrug over de IJssel te leggen. Op een smal punt in de rivier werd deze schipbrug aangelegd van ruim twintig beurtschepen, waar de Kozakken met paard en al overheen naar de overkant konden marcheren.

Om ze niet weg te laten glijden werden tussen de schepen takkenbossen gelegd. De burgemeester werd onder druk gezet om de (dek)schepen te confisqueren.

De rivier de Ijssel
Het monument, impressie
Het monument, werktekening

De groep van slechts 300 kozakken staken in november 1813 de rivier over en vervolgden hun weg via Harderwijk naar Amsterdam. Daar behoorden de Basjkieren tot de eersten die de stadspoorten van de hoofdstad bereikten en de Fransen verjoegen.

Enkele dagen later werd onder begeleiding van Von Benckendorff de toekomstige Koning Willem I in het Paleis op de Dam als vorst aangesteld. Daarmee werd de basis gelegd voor onze huidige Oranje-monarchie.

Vanuit Amsterdam werden de Fransen vervolgens verder zuidwaarts gedreven en is Nederland bevrijd.

Het monument
Basjkieren

De Erfenis

Veessen, het Gelderse dorp waar de schipbrug over de IJssel uitkwam, noemt zich het Kozakkendorp, het fietspontje heet het Kozakkenveer en de plek waar de schipbrug de westkant bereikte, heet in de volksmond nog altijd de Kozakkenkrib.

De Monumenten

Ter ere van deze bevrijding zijn er twee standbeelden gepresenteerd bij Veessen: één van een standbeeld van een Basjkier te paard en één van de Duits- Russische generaal Von Benckendorff.

De beide kunstwerken worden vervaardigd door de Russische, in Nederland wonende, beeldhouwer Alexander Taratynov.

Moskou in brand, 1812
Moskou in brand, 1812

De Basjkieren

De Tartaarsche Basjkieren (of eigenlijk Basjkoerten= bijenhouders) leven in het zuidelijke gedeelte van de Oeral en zijn van Turkse afkomst. Zij hadden relatief kleine paarden, maar waren geboren ruiters en angstaanjagende huzaren. Ín den strijd haalt de basjkierden pijlkoker van den rug voor de borst, neemt twee pijlen tusschen de tanden en legt er vier op den boog, die hij achtereenvolgens met snelheid afschiet; daarna legt hij zich voorover op het paard en snelt met gevelden speer en met een schrikwekkend geschreeuw op den vijand los.’ (citaat uit Winkler Prins encyclopedie 1870)

Met dank aan…

Dit project, bestaande uit twee beelden – één in Veessen en één in Wijhe – wordt mede mogelijk gemaakt door de gemeentes Heerde en Olst-Wijhe, alsmede het Prins Bernhard Cultuurfonds (Gelderland en Overijssel), alsook diverse lokale organisaties, waaronder Museum Wijhe, de Heerder Historische Vereniging, WijzijnHeerde, Gastvrij Wijhe, Stichting Kozakkenveer en andere. Wij zijn dankbaar voor de steun van de Russische Ambassade te Den Haag en de Autonome Republiek Basjkortostan.